समयः प्रात ०४ः३० बजे
स्थानः पूजा कोठा , बानेश्वर, काठमाडौं
दर्शक श्रोताः श्री शरदचन्द्र शाह, रामकृष्ण, श्री जुगलदास महाराज, कनकबाई , संझना र भुषण
प्र्रवचनः श्री राज्जी श्याम महाराज महारानी, श्री देवचन्द्र महाराज , सर्पहरु
उनै श्री राज्जी श्याम श्यामा महाराज महारानी ज्यूको निगाहले गर्दा सकेसम्म भिडियो क्यासेटमा कैद गरिएको अमृतमय बचनलाई जस्ताका तस्तै उतार्ने प्रयास गरेको छु । जानकारीको लागि भिडियो दस्तावेज कैदीबाबुसंग सुरक्षित छ ।
धर्म भनेका छन् । धर्म भनेको दुई वटा अक्षरले लेखिएको छ, त्यसलाई माथि फूल बुट्टा एउटा कोरिएको छ धर्म । र यो धर्म भनेको के हो ? धर्मको अर्थ के हो ? धर्म गर्नु भनेको के हो ? त्यो धर्म नै के भनेको हो ? मेरा भक्तिहरुले यसको अर्थ पनि खोज्न जानेका छैनन ।
पानु रुप, पानु रुप, रुप देखाउँनु ।
भक्त प्रभु नाम जपि आत्मा सजाउँनु
भक्त रुपी नाम जपि आत्मा सजाउँनु
छैन कतै लागेको २ देखिन्दैन आत्मा भागेको
आत्माले रोजाउँछ, आत्माले चिनाउँछ,
बाटोलाई देखाउन, पहिचान हुनलाई३
आत्मा अघि लगाउन,
भक्ति सारा हो, भक्ति प्यारा हो
परमधामको चौकमा डुल्ने
आउ यहाँ , आउ यहाँ भुल्ने सबैलेसंसार सबैलाई अर्थ खुल्दैन २
संसारको तीन अक्षर, बिचौंमा आकार
संसार लेखियो शिर बिन्दु दिएर
किन लेख्यो संसार, संसारको अर्थ खोलन२
सही सत्य बोलन २ भित्रि पर्दा खोलन२
आत्मालई साक्षि राखेर बोलन मेरा भक्ति हो २संसार भो २, संसार मान्न सबैलाई सजिलो
संसार कता छ ? देखाउ, संसार कता छ ? देखाउ,
भक्तिले नाम लेखाउनु, परमधाममा नाम लेखाउनु भक्ति२
छोडी जाने देहलाई सचेत बनाउँनु २
छोडी जाने देहलाई, छोडी जाने आत्माले
संझौता गरी रहनु, संसारमा संझौता गरी रहनुछोडी जाने मायाँलाई, उडी जाने कल्पना
सबैलाई संझाई रहनु २
आउ प्यारा हो मैले बोलाए२
जाउँ सबै मिलेर आनन्दको देशमाकुन चाहि देश रोज्नु हो भक्ति गर स्वदेश मै
स्वदेश भन्ने कता हो छुट्टाई हेर न भक्ति २
मायाँको बन्धन सबलाई प्यारो भो
छोडी जानु भन्ने कुरा सबलाई अप्ठ्यारो
छोडी जान मन छैन छोडी जान हँुदैन भन्छन सबले
किन छोड्छन् यो देह हँुदैनको शव्द न छोडि २
भक्ति सबलाई मेरो यही बन्दना२
सबले जुटौं परमधाममा, उन्नति चौकमा २
आउ सब सखिलाई मेरो बन्दना ३
देवचन्द्र :
पूर्णमय, पूर्ण देश२, अखण्डको पूरा नाम
भजनन भजनन सबले शेष
आयो रे आयो रे शुभ घडी आयो रे
भज्यो रे, भज्यो रे श्याम राज भज्यौ रे ! ३छैन कसैको, मेरो भनि लिनलाई छैन कसैको
छोडी जान्छन् सबैले मायाँ नगरी किन मायाँ नगरी
मायाँलाई फुकाउने कुन चाहिं हो दया नगरी
आ सबै हल्लि रहने, भजन को नाम लिई किन सोधि रहने २
परदेशमा सबै भुुली रहेका छन् , त्यसैले मैले पनि सबैलाई भुल्नेहरुलाई प्रणाम दिंदैछुु । आज पनि श्यामाजीको आसनमा फेरी म उपस्थित भएको छु । र धर्म बन्धु साथीहरुमा , श्यामाजीले भन्नु भएको थियो, धर्म भन्ने के हो ? दुईटा अक्षरले लेखिएको छ । माथि केही धर्का तानी दिएको छ, र यसलाई धर्म भनिएको छ, धर्म भन्ने कुरो के हो त ? यसको अर्थ पनि यहाँ सज्जन सबैले अर्थ बुझ्नु भएको छ कि छैन , धर्म ? धर्म भनेको के हो ? एक एक यसरी यी आउने कुराहरुमा किन यसरी दुख दिन्छन् भन्ने भक्तहरुको आत्मामा झल्किन सक्दछ । र प्रिय धर्म बन्धु साथीहरु , यस्तै हो धर्म भनेको नै , यही धर्मले नै त भ्रममा पारी रहेको छ । धर्म, दुईटा अक्षरले धर्म लेखि रहेको छ । धर्म के हो ? धर्म गर्नु, धर्म कमाउनु, धर्म गर्न जाने , धर्म गरेर गयो , धर्म गर्दै थियो, धर्म गर्नु छ, मैले धर्म गरें, यस्ता किसिमका प्रश्नहरु , यस्ता किसिमका बाक्यहरु, कथा बाचनहरु , प्रष्ट हुन आउँदछ । एक दिन धर्म गर्ने जमर्को हाल्दछ, एक दिन धर्म गर्दछन्, धर्म भनेको छ, त्यो धर्म भन्ने के हो ? अर्थ खुलेको छैन । लेखिएको छ धर्म भनेर, खोज्न सकिएको छैन । यसैले त घुमि रहेको छ, अन्धकारको डुबुल्कीमा , अन्धो नै अन्धो बनेर, छाल नपुगेको थाहा हुन सक्दैन । त भक्ति साथीहरु यसरी सचेत भएर फर्किनु पर्दछ कि हामीले उज्यालोमा हो कि अँध्यारोमा हो, रहि रहेका छौं । हामीले गर्न त गर्र्यौंं, कुन किसिमले गरी रहेका छौं ? ठीक भयो कि भएन ? त्यो हामीले बिचार गर्न सक्दैनौं । जति अगाडि बढ्दछौं, त्यत्ति नै ठीक गरें भन्ने लाग्दछ, जति अर्कोले भनेको दवाबमा पर्यो उति म दुख भएँ भन्ने स्वभाव आउँदछ । तर आफै मा निर्भर पर्नु पर्ने कुरो आउँदछ । कसैले आफुलाई आपत्तिको बेलामा सहयोग गरेनन । आफुलाई मर्ममा भिज्न आउँदछ । त्यसैले त भक्त साथीहरु आफुले पहिचान मान्नु पर्दछ । आफ्नो परिक्षण माग्नु पर्दछ । सदैव आफुले पहिचानमा डुबुल्की मार्नु परी रहेको छ । यो ग्रहलाई लिएर जबतक हामी यो संसारमा रहने भएका छौं, त्यस्ताहरुले सदैव आफुलाई परिक्षण मान्नु पर्दछ । कहिल्यै भरीपूर्ण हुन सक्तैन । केही न केही खाँचो हुँदछ । त्यो खाँचो किन भयो त भने आफ्नो पूरा भएको छैन । पूरा कुन दिन हुन्छ त ? आफुले पूरा नहँुदा नहँुुदै एक दिन यो संसारलाई , यहाँ संसार भनेर लेखिएको छ भनेर भन्नु भएको छ तीनवटा अक्षरले । संसारको अर्थ के हो ? र यो संसारलाई छोडेर जाने भन्दछन्, तर उल्टो बोलि रहेका छन्, हो कि होईन संझनुहोस त भक्त साथीहरु । संसारमा छोडेर जाने , संसारलाई छोडेर जाने भन्दछन् । ठीक बोलियो कि बेठीक बोलियो ? संसारलाई हामीले के छोडेर गयौं ? संसार त्यागेर जाने भन्दछन्, के आफुले यो संसार त्याग्दैमा यो संसार रहन्दैन त ? फेरी अर्को आउँछ संसारै भन्दछ फेरी । यस्ता किसिमका शव्दहरु हामी जति बोलि रहेका हुन्छौं, यी बोलि रहेका शव्दहरुले घोलि रहेको छ हामीलाई । तर हामी यही शव्दलाई बुझ्न सकि रहेका छैनौं । आपैंmले बोल्न सक्तछौं, यसको अर्थ खुलाउँन सत्तैmनौं । संसार हामीले किन त्याग्नु पर्यो ? संसारलाई हामीले त्यागेको कि ? संसारले हामीलाई त्यागेको ? यो पनि त छुट्टयाउँनु पर्दछ नि ।
अँ एउटा कुरो, आज यहाँ नानीकोमा एउटा गुरु आउँछ भनेका थिए, आउँनु भएको छ त ? म देख्दिन । धेरै प्रश्न गर्नु पर्ने थियो । राज्जीको छल हुन सक्दैन । आफ्नो संसारको, संसार भन्न जान्नेले संसारमा आफु छलिएको । यहाँ यस्ता ठगीहरु आउन सक्दैनन । ठगीहरु आउँनु भनेको नै यहाँ धर्मको बिषयमा धर्मको प्रश्न जाँदछ र ठगीहरु आउन सक्दैनन । गुरुजन मानेर कसैले पनि भक्तहरुले यस्ता ठगीहरुलाई कुनै आस्था आश्रम दिन मिल्दैन । उसको देहलाई सुख शान्ती दिनलाई मात्र हो । आत्माको सुख शान्ती उसले दिंदैन भने , आत्माको बाटो खुलाउँदैन भने, यस्ता किसिमका गुरु भएर हिंड्नेहरुलाई मैले भेट्टाएँ भने म मै गर्दछु । म यो गर्छु भनेर देखाउँदिन । मेरो अगाडि आउन धेरै गाह्रो पर्दछ अब । यी मेरा शव्द पढेर जान्ने भएको, मेरा शव्दहरुलाई उल्टो उल्टो अर्थ लगाएर गुरु बनेकाहरुले स्वयम मेरै अगाडि आएर बोल्न त गाह्रो पर्दछ नि ।
गुरु किन हुने ? थाहा छ भक्तहरुलाई ? ल मलाई अर्थ दिनु । गुरु भएको किन ? (जुगलदास महाराज उत्तर दिंदै) । गुरु हुन सक्तैनन् संसारमा कोही पनि । देहको देह गुरु हुन कोही सक्तैनन् यहाँ कहिल्यै पनि । मात्रै यहाँ झोला बोकेर गुरु हुन्दछन् त्यो झोला भर्नका लागि । मेरो चेलाकोमा गएर आज भर्जन गर्छु भनेर त्यो कसिएर जाँदछ । गुरु आयो भनेर चेलाले भए नभए उसलाई सम्मान , सत्कार दिंदछ । गुरुको अर्थ हो गुरुले, यी कस्ता खालका गुुरु परे भने झोला भर्ने । राज्जीको बदख्वाई गरेर हिंडि राखेका छन ्। राज्जी त्यस्तो, नाङ्गे हिंड्नु हुन्न । राज्जीको भक्त भएर राज्जीको बेईज्जत गर्ने गुरुहरु छन् । म यो सिधै भनि दिन्छु, यस्ता गुरुहरु आउन । त्यो गुरु कसरी भयो त ? गुरु कसको लागि भयो त अब ? गुरु हुनु किन परेको थियो त्यसले ? गुरु हुन किन मन लाग्यो त्यसलाई ? गुरु हँुदा के फाईदा हुन्छ ? गुरु नहँुदा के हुन्छ ? गुरु भनि माग्दा कति मान प्राप्त हुन्छ ? के देखिन्छ ? र गुरु हुन सकेन के हुन्छ ? त गुरु हुनको रहरको अर्थ के हो ? कसको लागि गुरु भएको ? आफ्नो आत्माको लागि नै गुरु बन्न सकेको छैन भने अर्कोको आत्माको लागि गुरु बन्न त्यो सत्तैmन कहिल्यै पनि । गुरु भन्ने गुरु म हुँ गुरु । मलाई गुरु भन्दछन् म मान्दछु । तर यहाँ झोला बोकेर हिंड्नेहरु सबै किन गुरु ? एउटा राज्जीको बदख्वाई गरेर गेरु बस्त्र धरेर , कद्दड लगाएर, भाँति नपारेको तिलक धरेर, काने टोपी भिरेर, त्यो तुलसिको मालाको गाँड किन लगाएको ? यस्ताहरुलाई गुरु भनेर , गुरु भन्नेलाई पनि , गुरु बनेर हिंड्ने दुईटैलाई श्राप लाग्दछ । गुरु हुन किन रहर भयो ?
कञ्चनको कञ्चन रुपी आत्मा खोली देउ
भक्ति गरे २ सत्य बोली देउ
सत्य भनेको सत्य, सत्य भनेको साँचो , साँचो भनेको पक्का जुन साँचो गर्दछ , जसले साँचो बोल्दछ, जसले साँचो ब्यबहार गर्दछ, त्यसको लागि मात्र साँचो चाहिंन्छ । चोर फटाहाको लागि साँचोले केही गर्दैन । साँचो छ भने, उ सत्यमा छ भने, यहाँनेर साँचो झुण्ड्याईएको रहेछ भन्ने कुरो उसलाई अर्थ लाग्दछ र उसले त्यहाँ बिध्वंस गर्न सत्तैmन । जस माथि आत्मामा निर्भर बिश्वास छैन , त्यसलाई जस्तै साँचो झुण्ड्याईए ता पनि उसले त्यो साँचोलाई तोडेर , उसले गर्नु पर्ने बिध्वंसकारी कार्यहरु उसले सिद्घ गरेर छोड्दछ । असत्यको लागि साँचोको काम केही आउँदैन । साँचो लगाउन नै साँच्चोको लागि मात्र हो । साँचो जो सत्य छ त्यसको लागि मात्र साँचो हुँदछ । जो झुट्टा छ उसलाई साँचोको केही अर्थ खुल्दैन ।
र भक्तजन जुन परमधामको बयानहरु छ, कुनै भक्तहरुलाई त्यस्तो पनि हुन्छ कि , त्यो केही होईन, एउटा खेल ठट्टाको लहर हो भन्ने पनि जाग्न सक्दछ । त्यो आफ्नै ठाउँमा रहनु, र हामी आएर जुन यहाँ भटभटाई रहेका छौं, जुन शव्दहरुलाई हामीले केलाई रहेका छौं, यी शव्दहरु केलाएर के हुने हो त भन्ने संकोच बढ्ला नबढ्ला, त्यो आफ्नै ठाउँमा हुन सक्तछ । र हामीले कसैको अगाडि आएर ठूला बडा हाँकिनु पर्ने र गुरु बनेर भेटी माग्न पनि आएको होईन । यो बारम्बार भनि रहेका छौं हामीले । भगवानहरुको भक्तजनहरुमा कुनै एउटा गेरु बस्त्र धरेर गुरु बा भएर आएमा काने टोपी लगाएर आएमा , यो गुरु आयो भन्ने बित्तिकै भक्तको आत्मामा झल्किन्छ कि पैसा दिनु पर्दछ , चामल दिनु पर्दछ । खाना दिनु पर्दछ, मान सम्मान गर्नु पर्दछ , राम्रो ठाउँमा राख्नु पर्दछ, मिठो खान दिनु पर्दछ । यस्ता किसिमले भक्तहरुलाई त्यहाँ जकडिएको हुन्छ । गुरुले दुख दिन जाने कि दुखलाई हरण गर्न जाने ? गुरुको काम के हो ? अँध्यारो भूमरीमा हुल्न जाने कि उज्यालो देखाउन जाने ? सर्ब प्रथम घरमा गुरु पुग्यो, गुरु पुग्दा भक्तलाई केही न केही काम बढी रहेको हुन्छ । गुरु आउनु भो, राम्रो ठाउँमा बसाउँनु पर्यो । गुरु आउनु भो, केही भर्जन तैयार गरी दिनु पर्यो । गुरु हिंड्न लाग्नु भो, गुरुको त्यो झोला भरी दिनु पर्यो । भक्तलाई कति त्यहाँ, जोगी , जोगीनु भनेको है । त्यो गुरु आउने बित्तिकै भक्त पो सज्जन हुनु पर्ने हो त । त्यो लठमुङ्ग्रोलाई किन मान सम्मान, सत्कार गर्दछन् ? आफ्नोमा भएर हो, नभएर हो, त्यो गुरुलाई मिठो खान दिने, लुकाएर दिने, अरु पनि छन नि त्यस्तै मिठो खाने, उनीहरुलाई किन नदिने ? भक्तहरुले पनि यहाँ नेर भुल गर्दछन् । दिनु छ भने सबैलाई बराबरी दिनु पर्दछ । त्यो आत्मा आफु सरह आउने हो त्यो गुरु भनेको ठगि आएको हो । त्यसलाई के को सम्मान सत्कार ? त्यो गुरुले आफुलाई बोकेर परमधाम लान्छ त ? ल जाउँ यहाँ हो भनेर पुराउँछ त ? त्यही अन्धकारमा डुली रहेको छ भने त्यो गुरु , गुरु होईन । भक्तले पनि बुझ्न पर्यो कि गुरु आयो कि मलाई ठग्न आयो भन्ने बुझ्ने, ठगी आयो । त्यस कारणले भक्त जनले ठगिनु हुँदैन । कहिल्यै पनि ठगिनु हँुदैन । उसलाई खान दिएर, लाउन दिएर, बोक्न दिएर आफु परमधाम गईन्दैन । उसले एक दिनको आनन्द उसले लुटेको हुन्छ । त्यति मात्रै हो । त्यो गएर उहाँ लेखिन्छ । उहाँ हुन्छ हामीलाई पछिल्लो जन्ममा भन्ने यो एकदम भुल गरी रहेको छ । त्यो कहिल्यै पनि हुँदैन । उहिले उसले लगेर त्यो बसान गराई सकेको हुन्छ । कहाँ उहाँ हुनु ? आफुले जुन कर्म गरीन्छ, त्यो कर्म भने मेटिन्दैन । त्यो कर्म सधैं परोपकार । सदैव आफुलाई आत्मालाई परोपकार गर्ने । यसरी भ्रष्ट गर्नु नै भक्तहरुले भ्रष्ट गरी रहेका छन् । गुरु भएर बस्छन भने गुरु आपैंm बसि रहुन, त्यो भक्तले गएर निहुरी दिएन भने त्यो गुरुको महत्व आउँछ ? ठूलो मान्छे हुनलाई सानो मान्छे चाहिन्छ । सानो मान्छे छैन भने ठूलो मान्छेको उसको अधिकार केही आउँदैन । सानो मान्छेले मान्छन भने मात्रै ठूलो हुँदा खेरी सुहाउँछ । सानोले आफुलाई मानेन भने ठूलो भएको महत्व त्यही गुमिएर जाँदछ । त्यसैले सानो ठूलो ढुङ्गा माटो यसरी नै सबै मिलेर गए मात्रै सबैको समाज बन्दछ । त्यो कसलाई थाहा छ ? थाहा भएर पनि यहाँ प्रकट गर्न माग्दैनन । यो कुरालाई म यही राखेर थोरै यहाँ कथा बस्तु ल्याउन लागि रहेको छु ।
जुनेली चौक बर्णन(१६ तला परमधामको एक चौक)
आज म जुनेली चौकको छोटो बयान गर्दैछु । यस चौकमा हाम्रा महाराज महारानीहरु यसरी सधैं जुन सुकै चौकमा पनि उहाँहरुको सवारी नभई कन मेला शुरु हुँदैन । जहाँ लिडर हँुदैन , त्यहाँ कही कसैको भनसुन लाग्दैन । त्यसैले नै हामीले जुन चाहेका छौं परमात्मा भन्दछौं, उहाँहरु परमात्मा नभईकन परमधामको कुनै पनि कुनामा केही हुन सक्दैन । यस चौकमा जुनेली चौक नामै कति राम्रो छ, जुनेली चौक । यहाँ भक्तहरुलाई केही थाहै छैन संसारमा कति शव्द बोलिन्छ, जुन परमधाममा छन् ती शव्दहरु यहाँ आएका छन् । परमधाममा जुन लेखिएका छन्, यहाँ त्यो लेखिएका छन् । तर यहाँ बास्ता भएको छैन । यस चौकमा सबै यसरी परमात्मा प्रभुहरु बिराजमान भएको सबैलाई थाहा हुँदछ । बिराजमान हुनु हुन्छ । यहाँ स्वागत गर्नका लागि नागहरुको पालो आएको छ । सबै नागहरु आउँदछन । यो नागहरु कति छन्, संख्या बताएर यहाँ साध्य हुन सक्दैन । नागहरुले राज श्याम श्यामाजीको दर्शन गर्दछन र भन्दछन् , हाम्रा यी परमात्मा प्रभुमा हामीले पनि यसरी दर्शन गर्न पाएकोमा सहर्ष खुशी ठान्दै र नागहरुले आरती बाल्दछन । उनीहरुको आरती , उनीहरुको जिभ्रोले उठाउँदछन । मात्रै जिभ्रो निकालेर, जिभ्रोमा अड्याएर , त्यो जिभ्रो पोल्छ कि पोल्दैन होला ? बिचार गरौं है त भक्त एकछिन । नागहरुले आफ्नो जिभ्रोमा सबैले आरती राखेका छन् । आरती सजाउँन लागेका छन् । झकिझकाउ माल्यार्पण गर्दछन , र गोदावरी फूलको सबैले फूल गुच्छा भरेर माला उनेर अर्पण गरी रहेका छन श्याम श्यामाजीमा चढाई रहेका छन । श्याम श्यामाजी मुस्कुराई रहनु भएको छ । सबैले आरती गर्न तत्पर भएका छन् । नागहरुले आफ्नो आफ्नो जिभ्रोमा राखेका छन थालीहरु, दीयोहरु र भजन गर्न लागि रहेका छन् । कस्तो अचम्म ! जिभ्रोमा आरती राखेर फेरी बोल्ने । यस्तो पनि हुन्छ र ? जिभ्रो हल्लिन नपाउँदा बोल्छन र ? बिचार गरौं है त । के आउँछ बिचार , सबैले प्रकट गर्न पाईन्छ । चुप लागेर बस्नु हुन्न, भक्तजनमा म यो पनि आग्रह गर्दछु । र सबैले आरतीको, पहिले जुन सुकै काम गरिन्छ भने आरतीको आवश्यकता छ । आरती किन गरिन्छ यसको अर्थ सोधि रहेको थियो । यसको अर्थ कसैले दिन सकेको छैन अहिले सम्म । आरती गर्नुको अर्थ म आफै भन्न लागि सकें अब । म आकुल ब्याकुल भई सकें, कसैबाट अर्थ आउँदैन । हुन त यो अर्थ जानेर गएर फेरी गुरु बन्ने पनि हुन्छन भक्तहरु । यसमा त्यति शव्द मात्रै भनेर गुरु बनेर पनि हुन पुग्दैन । मैले अघि नै भनि सकें गुरु भनेको ठगि हो । यस्ता कारणले गर्दा जुन आरती हामीले गर्दछौं, आरती हामी किन गर्दछौं त अब ? आरती भनेको एउटा साक्षीको रुपमा राख्ने हो, आफ्नो आत्मा साक्षी राखेर आत्मालाई उज्यालोको बाटो देखाउने, आरती बाल्दा यस्तो उज्यालो हुन्छ कि यसै गरी शुभ कार्य यो आरती जस्तै आरती बालेर उज्यालो गरेर हामीले उज्यालोमा देखाउँने र परमधाममा हाम्रो यो आत्मा आरतीको उज्यालोले गर्दा , उज्यालो देखाएर आत्माको उज्यालो बालेर हामी परमधाम पुग्ने । बाटो देखाउनका लागि आरती जुन सुकै काम गर्न पहिला आरती गरियो, धुप बालिन्छ, आरतीले शुभ कार्य , आरतीले राम्रो कार्य देखाउँने, उज्यालो देखाउने, त्यस कारणले आरती सधैं , सदैव तैयार, सदैव आरती गर्नु हामीले यसरी गर्दछौं । यहाँ आरती गर्ने त यहाँ ठगिहरुको चाहिं धेरै यहाँ देखिएको छ संसारमा , चामल र पैसा धुत्ने । र यहाँ आरतीमा हामीलाई केही जरुरी छैन, हामीले चामल पनि माग्दैनौं, पैसा पनि माग्दैनौं, हामी मात्रै आत्माको ढोका खोल्न आएको । ठगि जस्तो झोला बोकेर हामी आएका छौं ? हाम्रो शरीर छ यहाँ ? मात्रै हाम्रो आत्मा आएर बोलेको । यस्तो तृप्त गराएका छौं कि जुन ठाउँमा हामी आएर बोल्दछौं, त्यसलाई पनि हामीले आशामा राखेका छैनौं । यो आरती गर्नु भनेको छ यो चामलहरु, यसरी यहाँ ल्याएर चामल थुपार्नु जरुरी छैन । ठगिहरुले खाने होईन । ठगिहरु ज्ति धेरै चामल थेपारी दियो, त्यत्ति खुशी हुँदछन् । भोक टर्ने भो भन्ने उनीहरुलाई आशा बढ्दछ । यसरी आरती
नागहरु :जय जयकार का आरती शुरु भो,
आरती सजाउन हामी तैयारी
राज श्याम जी हामी तैयारी
राज श्याम जी आरती लगाउँ
राज श्याम जी आरती देखाउँ
आरती बालेर २ आत्मा जगाउँ
प्रार्थना गर्दछौं आरती सजाउनलाई
भक्ति आरती सजाउनलाई
यसरी आरती गर्नको लागि माग गर्दछन् ।
श्री राज श्याम श्यामाः श्री राज श्यामाजीबाट स्वीकार योग्य भए पछि, “हुन्छ तिमीहरुले आरती गर्न सक्तछौ । हामी आरती लिंदछौं ।”
देवचन्द्र : सबैलाई चिण्डल हो एउटा आरती भनेको । त्यही आरतीको चिन्हबाट नै उसलाई बाटो खुल्दछ । हुन त यहाँ संसारमा सबै भक्तिहरुलाई भक्ति गर्छन भन्न सकिन्दैन र भक्ति होईनन भन्न पनि सकिन्दैन । उनीहरु कस्तो हुन्छन भने दोवलपाटे पार्ट खेल्न सक्दछन । मन्दिरमा गयो धर्मात्मा भयो, बाहिर हिंड्यो गुण्डागिरी बन्यो । यस्ता किसिमको धेरै धर्मात्माहरु यहाँ पाईन्दछन् संसारमा । सत्य बुझ्नेलाई सत्य बाटो छ , नबुझ्नेलाई कही पनि जहाँ गए पनि देखिन्दैन , त्यो हुदैन । यसरी आरतीका आह्वान, आरतीका स्वीकार, पाए पछि आरती शुरु गर्दछन् । आरती हुनेहरुले जलाउँने भन्ने सोचे पछि त्यहाँ आरती आफुले जलाई राख्नु पर्दैन । ठ्याक्क आरती लिएको छ आफ्नो जिभ्रोमा । आरती छट्ट बलि सक्यो , बलि सक्दछ र आरती घुमाउँदछन् ।
नागहरु :
आरती सजाई प्रभुमा लगाई
हाम्रो यो नागको जिभ्रो सजाई
किन हुन्छ हामीलाई२ , संसारको डाह दिने हामीलाई
यसै गरी छोडी दिनु, संसारमा छोडी दिनु भन्ने माग हाम्रो होईन प्रभुमा बिन्ति चढाई
आरति गर्दैछौं प्रभुमा बिन्ति चढाई
जति भुल भएछन्, जति सुधार भएछन्
सबैलाई मेटी लिएर परमधामको हामी सज्जन हौं ३आरती उतार्यौ२ दाहिने तर्पm ढल्की दिएको २
सुवर्णको आरती ३ सजाई हामीले दिएको
राज श्यामाजीमा आरती बिन्ति छ
कर जोडी होई हाम्रो आत्मा देखि बिन्ति छ
आरती सजायौं श्याम श्यामाजीलाई हामीले अर्पणसुवर्णको आरती आयो रे !२, जय जय कार भयो रे! भयो रे!
प्रभु परमात्मा हामीलाई सबैले देख्यौ रे
परमात्मा जुन छ हामीले चिन्न सक्यौं रे
आरती जलाई प्रभुमा चढाई , बिन्तिका भावना हाम्रो देखाई
राज्जी श्यामाजीमा २ आरती हाम्रो सजाई प्रभु हाम्रो सजाई
आरती सुवर्ण हो ,झलझलकार , झलझलकार सबैलाई भयो रे
आरती दीयोले सबलाई दियो रे ! दीयो जल्यो दीयो जल्यो आरती उज्यालो
ताल मृदङ्ग गएको छैन भार २
सबै सखिलाई, हामी सखिलाई नागको भार छैन हामीलाई
संसारमा सर्प भनि लाठी हान्छन नि प्रभु २
परमधाममा छैन हामीलाई
आनन्दको देशमा बस्यौं हामी त राज्जी आरती चढायौं हामीले त
देवचन्द्र : यसरी नागहरुले आफ्ना दर्दनात्मक शव्दहरु पनि प्रकट गर्दछन । संसारमा हुँदा सर्प भन्दछन् । भरसक सर्प मार्नु पर्छ भन्दछन् कति सजिलो । अर्काको ज्यान मार्न कति सजिलो हुन्छ । यसको पनि त आत्मा छ नि ! त्यसलाई पनि त डर लाग्दो हो नि ! त्यसलाई पनि त कति हिंडडुल गर्न मन पर्दाे हो नि ! बिच मै ल्याएर उसलाई चट्टै छिनाउँने, कति निर्दयी भाव । सर्प भनेको सर्प हो । यसरी सर्पहरुले गुनासो गर्दछन् । संसारमा त्यसो गर्द थिए हामीलाई , परमधाममा यो छैन । परमधाममा हामीलाई आनन्द छ, जता जाउँ हामीलाई कसैले केही गर्दैन । हामी जो संग पनि मिलेर बस्न सक्दछौं । हामी यसरी परमधामको गुणगान गाउँनु पाउँदा हामी यहाँ आभार, खुशी छौं । यी नागहरु यसरी भन्दछन् । नागहरु प्राय गरी आफ्नो फौजी देखि बाहिर गएर एक्लो बास बस्न पर्दैंन । सबै नागहरु सखिहरु संग मिलेर बस्न सक्दछन । यी नागहरुले यसरी आरती गरी सके पछि आरती ढलफल भई सक्यो, श्री राज्जी श्यामजीमा । सबैले आरती राज श्यामाजीका पैताला मुनी राख्दछन । पैताला मुनि राख्नुको अर्थ के हो त ? जहाँ पैताला मुनि राखि दियो, त्यहाँबाट नै आफ्नो आरतीको स्वभाव, आफ्नो आरतीको चिन्ह, त्यहाँ बाट देख्न सकिन्छ । श्री राज श्याम जी , श्री सिंहासनमा बिराजमान हुनु भएको छ । सबैले आरती राखि दिएका छन मुनिबाट । यो आरतीको धूँवाले श्री राज्जी श्री श्यामाजीलाई पोल्यो होला भन्ने सोच्दा उहाँहरुलाई त्यो धूवाँले छोएको हुँदैन । आरतीको धूवाँ पनि धेरै हँुदैन, मगमग बासना चलेको हुन्छ । सदैव भगवानलाई आराधना गर्दा बासना चल्ने पूmल, बासना चल्ने धूप, बासनामा आरती यस्ता गर्न सकियो भने त्यो आफ्नो कर्तव्य सोच्नु पर्दछ । श्री राज श्री श्यामाजीमा यसरी आरती राखि सके पछि नागहरुले भन्दछन् ,
नागहरु :
नाग राजा , नाग रानी सबै हामी हौं २
प्रभुलाई डोर्याउने हामी छैनौं २
प्रभु पछि लागि आउने हामी नै हौं
प्रभुलाई भेट्ने आशा गर्ने हामी हौं
प्रभुसंग कुरा गर्ने क्षमता हामीलाई किन छैन नि ?
प्रभुसंग जानलाई २ कति आत्मा रोई रहे२
आत्मा देख्न सकिन्दैन, बेहोस भई गए
सबैले आपूmलाई संगालेर हामी आयौं नि !
देवचन्द्र : र यसरी सर्पहरुले भनि सके पछि , आफ्नो पुच्छरबाट सबैले श्री राज्जी श्री श्यामाजीलाई हम्काउँदा छन । सर्पको पुच्छरले पंखा हल्लाउँछन राज श्याम श्यामाजीलाई र उनीहरुले भन्दछन्
नागहरु : “हामीले यो पङ्खा हल्लाएको राज श्याम श्यामाजीमा हामीले यहाँ अमृतको हावा बहाउन चाएका हौं । हामी यहाँ त्यसै नाटक गर्न आएका होईनौं , नाटक गर्नु त संसारमा पो थियो । यहाँ कुनै नाटक छैन प्रभु ।”
देवचन्द्र : प्रभु भनिन्छ, प्रभु को अर्थ के हो ? प्रभु, प्रभु भनि रहेका छन् । यसले ,
नागहरु : एउटा नागले भन्न लागेकोछ, “नागहरु चुपचाप रही दिनु, श्री राज श्यामाजीको पैताला हामीले ठुङ्ग्नु पर्दछ ।”
देवचन्द्र : ल परमधाममा पनि यस्ता कुरा हँुदछ र हामीले ठुङ्ग्ी दियौं । “यदी हाम्रो बिष लाग्यो भने श्री राज श्यामाजीलाई हाम्रो जित हुन्छ, हाम्रो बिष लागेन भने हामी जित्नु सक्दैनौं । हामीले यो पहिचान त लिन पर्दछ” भनेर अब नागहरुको ठूलो उनीहरुको सल्लाह भयो । उनीहरुले यो सल्लाह माने । ल हामी ठुङ्ग्ने हो, किन हाम्रो बिष सार्ने हो । श्री राज श्यामाजी भनेको हामीले पाउन नसक्ने कुरोलाई हामी ठुङ्ग्न सक्छौं भने हाम्रो गौरवता बढ्दछ भन्ने उनीहरुले प्रस्ताव गरे पछि सबै नागले हुन्छ हामी ठुङ्ग्ने हो । सबैले गए , राज श्यामाजी आनन्द सिंहासानमा खुट्टा झारेर रहनु भएको छ । सबै नागहरु पुगे । श्याम श्यामाजीलाई थाहा छ । आँखा खोलेर हेर्नु हुन्न । सबै यस्तो काम गर्न आएका हुन भन्ने थाहा भएको छ । आनन्द खुट्टा झारेर बस्नु भएको छ । एउटा सहुलता भन्ने नागले पहिलो ठुङ्ग्ने उसले आदेश पायो, आफ्नो फौजीबाट । सहुलता भन्ने नागले ठुङ्ग्न गयो । उसले श्री राज्जीको दाहिने बूढी औंठामा ठुङ्ग्न पुग्यो सहुलता नागले । उसले ठुङ्ग्दा त्यहाँ केही झड्को आएन । उसको बिष गएको पनि उसलाई थाहा भएन । बिष गयो गएन ? उसले ठुङ्ग्यो । यसै गरी क्रमश सबै नागहरु आएर श्यामाजीका औंठाहरुमा ठुङ्ग्न थाले । श्री राज्जीको औंठामा ठुङ्ग्न थाले । केही हुँदैन । राज्जी श्यामाजीको खुट्टा हामीले यत्रो ठुङ्ग्दा पनि चल्दैन । उसो त अब लाटो भई सक्यो । हाम्रो बिषले मारी सक्यो । यसरी सर्पहरुले गौरव गर्न थाले । हाम्रो गौरव बढ्ने भो अब भन्ने उनीहरुलाई घमण्ड बढ्यो र सबैले भने,
नागहरु : “रगत भने आउँदैन”, सबैले भने, “रगत आउन किन पर्यो हामीले ठुङ्ग्ी सकेका छौं” ।
देवचन्द्र : तर सबैलार्य यो याद आयो कि बिष चाहिं गयो कि गएन ? यसरी ठुङ्ग्ी सके पछि सर्पहरुले खुशी , गौरवको कुरा गरेर भने, “हामीले यसरी राज श्याम श्यामालीलाई पनि ठुङ्ग्न सक्ने हाम्रो औकात बढेको”, यसरी सबैले आनन्द माने हामीले ठुङ्ग्यौं भनेर । त्यस पछाडि श्री श्यामाजीले भन्नु भयो,
श्री श्यामाजी : अहो नागहरु, तिमीहरुले आज के के गर्यौ त ? तिमीहरुले आरती गरेको थाहा छ , तिमीहरुले आरती अर्पण गर्यौ, पुष्प अर्पण गर्यौ, त्यो थाहा भो, अरु कार्य के के गर्यौ ल भन त?” अब फेरी अप्ठ्यारो भयो ती नागहरुलाई ।
नागहरु : "हामीले यत्रो ठुङ्ग्ेको त कुरै आएन, हामीले यत्रो काम गरी सकेका छौं । अब प्रश्न आयो महारानीबाट , के उत्तर दिनेभन्दा ?" अर्को एउटा चंखे नागले भन्यो , “हजुर महारानी, हामीले त यहाँ अपूर्व काम गरी सकेका छौं । श्री राज्जीमा लागेन ? श्यामाजीमा यो लागेन छ ?” श्यामाजी ले भन्नु भयो
,
श्री श्यामाजी : “के काम गर्यौ त ? यो हामीलाई थाहा भएन ।”
नागहरु : “होईन , भगवानलाई थाहा नहुने त कुरै छैन । अब यसमा हामीलाई बिवाद उठ्ने भो । भगवानले थाहा नपाउँने काम त केही पनि हुँदैन । अब थाहा भएन भन्नु भयो महारानीले अब यसको उत्तर के दिउँ त ?” भनेर सबैलाई खुलदुल चल्दछ । र त्यस पछाडि भन्न लागे, “होईन महारानी, हामीले भूल गरेका छौं, केही गर्यौं, के गर्यौं भन्दा हामीले भूल गर्यौं । श्री महाराज महारानीको हामीले खुट्टा ठुङ्गेर, औंलाहरुलाई प्राय ठुङ्गेका छौं हामीले । हजुरहरुलाई यति गर्दा पनि दुख्दैन ? यति मलिन र दयालु करुण स्वरमा हामीलाई अझ सोध्दै हुनु हुन्छ ।” यस्ता सोंचेर नागहरुले भन्न थाले,
श्री श्यामाजी : भन्नु हुन्छ महारानीले, “होईन त्यस्तो केही पनि छैन । हामीलाई केही पनि थाहा नभएको हुनाले यो प्रश्न गरी रहेको , तिमीहरुलाई पो आपत्ति बिपत्ति केही आई पर्यो कि ?”
नागहरु : “हामीलाई त केही भएको छैन ।” ल यसमा पो जवाफ दिन झन गाह्रो भो । उनीहरुलाई आपत्ति आयोकी, त्यत्रो ठुङ्गी राखेको छ , आपत्ति केही आएको छैन । अब फेरी नागहरुलाई नै गाह्रो भो । अब गाह्रो त हुने भयो नि ! उहाँहरुलाई त्यो ठुङ्गेकोले उनीहरुको केही भएकै छैन । गाह्रो त उनीहरुलाई पर्यो भन्दा उनीहरुको त ठुङ्गने मुखैभरी घाउ खटिरा आई राखेको छ । जसले अर्कालाई दुख दिएँ भन्छ उसैलाई घाउ खटिरा आई राखेको छ । र श्यामाजीले भन्नु भयो,
श्री श्यामाजी : “तिमीहरुलाई पो दुख भए जस्तो छ ।” भन्दा सबैले सोचे कुरो त हो ।
नागहरु : “हामीले ठुङ्ग्यौं भन्यौं, त्यत्रो ठुङ्गदा उहाँ केही नहुने, यहाँ हामीलाई पो, उनीहरुलाई त्यो झड्काले गर्दा उनीहरुलाई घाउ भएर मुख बोल्न भएको छैन ।” नागहरु यसैको लज्जितमा उनीहरुले के भन्दछन् । “महारानी हामीले हजुरको खुट्टा सबै ठुङ्गी सकेका हौं । त्यसैले हामीले हजुरलाई अप्ठ्यारो गाह्रो पर्यो कि भनेर सोचेका छौं ।”
श्री श्यामाजी : “त्यस्तो केही भएको छैन, तिमीहरुले कति बेला ठुङ्ग्यौ र ? मलाई तिमीहरुले छोएकै छैन । तिमीहरुले छोएको भए त मलाई दुख्दथ्यो होला, तिमीहरुले छोएकै छैन, ठुङ्गेकै छैन । कसरी त मलाई केही पनि भएको छैन । म एकदम आनन्दमा छु”, भन्नु भए पछि फेरी लज्जित भए नागहरुले भन्न लागे ।
नागहरु : “यसरी हामीले प्रभुमा गल्ती काम गरी रहेका रहेछौं । हामीलाई नै यसको प्रभाव परी रहेको छ । हामीले बोल्न सकेका छैनौं । हामीलाई घाउ खटिरा त यो हाम्रो मुखमा पो आई रहेको छ । हजुरको खुट्टामा घाउ भनेको केही पनि देखिन्दैन । हे महारानी हामीले गल्ती गरेछौं । फेरी माफ माग्न थाले ।” महारानीले भन्नु भो ,
श्री श्यामाजी : “तिमीहरुले माफ पाउनु पर्ने जरुर म केही देख्दिन । तिमीहरुले जे गर्यौ ठीक गर्यौ, जे गर्नु थियो , तिमीहरुले गर्यौ । त्यो तिमीहरुलाई ज्ञान खुल्यो नि , आफु भन्दा ठूलासंग, मालिकसंग आफुले ताजुब गर्नु के राम्रो हो त ? भन्दा त्यो राम्रो होईन । अनि किन त्यसो गर्यौ त ? किन ठुङ्ग्यौ त ?”
नागहरु : “होईन हामीले ठुङ्ग्ेर बिष सारौं भनेको हामीलाई आनन्द र एउटा बिष निकाल्न सक्ने , लगाई दिन सक्ने हामी हुन्छौं भन्ने सोचेका हौं, यो हुन सकेन”, भनेर चकित भए पछि ।
श्री श्यामाजी : “हो, तिमीहरुको बिष तिमीहरुलाई लागेर घाउ खटिरा मुखमा आई रहेको छ, तिमीहरु अझै
मलाई ठुङ्ग्े भनेर त्यस्तो खुसामत गर्दछौ , यो प्रष्ट भएको कुरा हो”, भनेर महारानीले भनि दिनु भए पछि नागहरुले भन्न थाले ,
नागहरु : “गल्ती त हाम्रा यस्तै प्रकारले हुँदै जान्दछ । जति हामी गल्ती गर्छाैं, त्यति हामीलाई ज्ञान प्राप्त हुँदछ । गल्ती भएन भने ज्ञान प्राप्त हुन सक्दैन भनेर श्री राज्जी श्यामाजीमा यसरी बिन्ति गरे ।”
श्री श्यामाजी : “हो, तिमीले ठीक भन्यौ, गल्ती हुनु नै आफ्नो गल्तीको सुधार गर्न पाईन्छ । त्यसमा आफुलाई दीमाग बढ्दछ । आफुलाई थाहा हुन्छ कि यहाँ यस्तो कुरो गर्नु हुन्न रहेछ । त्यो राम्रो गर्यौ , ठीक छ, म खुशी छु ।” श्री राज्जी श्यमाजीले यसरी जवाफ दिनु भयो ।
देवचन्द्र : नागहरुले आ–आफ्नो कला कृतिहरु प्रदर्शन गरे । मग्न नजर गरी बक्सिनु हुन्छ श्री राज महाराज महारानी, नागहरु ठेलिन्दै, ठेलिन्दै, ठेलिन्दै, जुलुमबाड भई सकेका छन् । आफ्नो पच्छरले चौर डोलाए जस्तै उनीहरु पङ्खा डोलाउने भनेर डोलाई रहेका छन् ,लपक लपक लपक पारेर । यति रमणिय भएको छ , सबैको टाउकोमा गोदावरी पूmल ठक ठक राखिएका छन् । नागहरु पनि फूल सिउरिएर हिंडि राखेका छन्, कस्तो गजबको । र यहाँ त नागलाई कसले पूmल चढाई दिन्छ र लगाउनु ? उहाँ सधैं फूल लगाई रहेका छन् , आनन्दले बसि रहेका छन्, । यसै गरी सबैले आफ्नो राज्जी श्यामाजीमा अर्पण गरेर प्रसादहरु लिए । प्रसादहरु त्यत्तिकै आनन्द र खुशीमय अमृतले भरीएको थियो । सबैले प्रसाद ग्रहण गरी सके पछि भने , हामीले प्रसाद ग्रहण गरी सकियो, त्यसैले श्री महाराज हामी आफ्नो खोपीमा जान चाहन्छौं । र हामी यो चौकबाट जान चाहन्छा, सबैले भन्दछन् ।
श्री श्याम : श्री राज्जीले भन्नुभयो, “तिमीहरु जान सक्दछौ र हामी पनि यहाँबाट आफ्नो मन्दिरमा प्रस्थान गर्दछौं । त्यसैले फेरी पनि तिमीहरु आउन चाहेमा उन्नती चौकमा आउन सक्नेछौ भनेर श्री राज्जी पनि त्यस नाग राजाको ठाउँबाट आफ्नो आश्रममा पुग्नु हुन्छ । र भन्छन्
नागहरु :
नाग सबै सबै छौं, हामी भेला भएछौं
प्रभु दर्शन गर्नलाई हामी जुटेछौं
नाग भन्छन हामीलाई मुख डल्लो परेको
हामीलाई जिभ्रो भनेका कति लामो दिएको ?
यस्तै प्रश्न गर्नु छ, राज्जी श्यामाजीमा
हामीलाई किन नाङ्गो खुट्टा छैन ?२
राज श्यामाजी हामी पनि हिंड्न जान्दछौं
हामीलाई पनि खुट्टा चाहियो , ओ राज्जी खुट्टा चाहियो ।
यसरी खुट्टा चाहियो । .यस्तो कुरो भन्दछन् । उहाँहरुले खुट्टा दिने होईन,
श्री श्याम : “तिमीहरुलाइै खुट्टा दिंदा अनौंठो देखिन्छ । तिमीहरु भनेको त्यत्तिकै राम्रो तिमीहरु हिंड्न सक्दछौ । हिंड्ने क्षमता बढाई दिएको छ तिमीहरुलाई । त्यही हिंडेको मा नै ठीक छ , राम्रो देखिन्छ ।” उनीहरुले चित्त नबुझे ता पनि भन्न लागे
ठीकै छ ।
पाठक बर्गहरुसंग भिडियो क्यासेटमा सम्पूर्ण बचन नअटेकोले अक्षरबद्घ रुपमा प्रस्तुत गर्न असमर्थ रहेकोले क्षमा माग्दछु । बिज्ञ बर्गमा यी बचनहरुको बारेमा आफ्नो निस्वार्थ भावना पोखि दिनु भई बाँकी रहेका क्यासेटहरुमा बन्द बचनहरुलाई सुन्दरसाथ सामु पुराउने उर्जा प्रदान गरी दिनु हुनको लागि अनुरोध गर्दछु ।
स्थानः पूजा कोठा , बानेश्वर, काठमाडौं
दर्शक श्रोताः श्री शरदचन्द्र शाह, रामकृष्ण, श्री जुगलदास महाराज, कनकबाई , संझना र भुषण
प्र्रवचनः श्री राज्जी श्याम महाराज महारानी, श्री देवचन्द्र महाराज , सर्पहरु
उनै श्री राज्जी श्याम श्यामा महाराज महारानी ज्यूको निगाहले गर्दा सकेसम्म भिडियो क्यासेटमा कैद गरिएको अमृतमय बचनलाई जस्ताका तस्तै उतार्ने प्रयास गरेको छु । जानकारीको लागि भिडियो दस्तावेज कैदीबाबुसंग सुरक्षित छ ।
- आफ्नो आत्माको लागि नै गुरु बन्न सकेको छैन भने अर्कोको आत्माको लागि गुरु बन्न त्यो सक्तैनन् कहिल्यै पनि । गुरु भन्ने गुरु म हुँ गुरु ।
- असत्यको लागि साँचोको काम केही आउँदैन । साँचो लगाउन नै साँच्चोको लागि मात्र हो ।
- गुरुले दुख दिन जाने कि दुखलाई हरण गर्न जाने ? गुरुको काम के हो ? अँध्यारो भूमरीमा हुल्न जाने कि उज्यालो देखाउन जाने ? त्यो गुरुले आफुलाई बोकेर परमधाम लान्छ त ? ल जाउँ यहाँ हो भनेर पुराउँछ त ? त्यही अन्धकारमा डुली रहेको छ भने त्यो गुरु , गुरु होईन ।
- हामीले कसैको अगाडि आएर ठूला बडा हाँकिनु पर्ने र गुरु बनेर भेटी माग्न पनि आएको होईन । ठग गुरुलाई खान दिएर, लाउन दिएर, बोक्न दिएर आफु परमधाम गईन्दैन । उसले एक दिनको आनन्द उसले लुटेको हुन्छ, त्यति मात्रै हो । त्यो गएर उहाँ लेखिन्छ । उहाँ हुन्छ हामीलाई पछिल्लो जन्ममा भन्ने यो एकदम भुल गरी रहेको छ । त्यो कहिल्यै पनि हुँदैन । उहिले उसले लगेर त्यो बसान गराई सकेको हुन्छ । कहाँ उहाँ हुनु ? आफुले जुन कर्म गरीन्छ, त्यो कर्म भने मेटिन्दैन ।
- यहाँ भक्तहरुलाई केही थाहै छैन संसारमा कति शव्द बोलिन्छ, जुन परमधाममा छन् ती शव्दहरु यहाँ आएका छन् । परमधाममा जुन लेखिएका छन्, यहाँ त्यो लेखिएका छन् । तर यहाँ बास्ता भएको छैन ।
- आरती भनेको एउटा साक्षीको रुपमा राख्ने हो, आफ्नो आत्मा साक्षी राखेर आत्मालाई उज्यालोको बाटो देखाउने, आरती बाल्दा यस्तो उज्यालो हुन्छ कि यसै गरी शुभ कार्य यो आरती जस्तै आरती बालेर उज्यालो गरेर हामीले उज्यालोमा देखाउँने र परमधाममा हाम्रो यो आत्मा आरतीको उज्यालोले गर्दा , उज्यालो देखाएर आत्माको उज्यालो बालेर हामी परमधाम पुग्ने । बाटो देखाउनका लागि आरती जुन सुकै काम गर्न पहिला आरती गरियो, धुप बालिन्छ, आरतीले शुभ कार्य , आरतीले राम्रो कार्य देखाउँने, उज्यालो देखाउने, त्यस कारणले आरती सधैं , सदैव तैयार, सदैव आरती गर्नु हामीले यसरी गर्दछौं ।
- यहाँ आरतीमा हामीलाई केही जरुरी छैन, हामीले चामल पनि माग्दैनौं, पैसा पनि माग्दैनौं, हामी मात्रै आत्माको ढोका खोल्न आएको । ठगि जस्तो झोला बोकेर हामी आएका छौं ? हाम्रो शरीर छ यहाँ ? मात्रै हाम्रो आत्मा आएर बोलेको । यस्तो तृप्त गराएका छौं कि जुन ठाउँमा हामी आएर बोल्दछौं, त्यसलाई पनि हामीले आशामा राखेका छैनौं ।
- सदैव भगवानलाई आराधना गर्दा बासना चल्ने पूmल, बासना चल्ने धूप, बासनामा आरती यस्ता गर्न सकियो भने त्यो आफ्नो कर्तव्य सोच्नु पर्दछ ।
धर्म भनेका छन् । धर्म भनेको दुई वटा अक्षरले लेखिएको छ, त्यसलाई माथि फूल बुट्टा एउटा कोरिएको छ धर्म । र यो धर्म भनेको के हो ? धर्मको अर्थ के हो ? धर्म गर्नु भनेको के हो ? त्यो धर्म नै के भनेको हो ? मेरा भक्तिहरुले यसको अर्थ पनि खोज्न जानेका छैनन ।
पानु रुप, पानु रुप, रुप देखाउँनु ।
भक्त प्रभु नाम जपि आत्मा सजाउँनु
भक्त रुपी नाम जपि आत्मा सजाउँनु
छैन कतै लागेको २ देखिन्दैन आत्मा भागेको
आत्माले रोजाउँछ, आत्माले चिनाउँछ,
बाटोलाई देखाउन, पहिचान हुनलाई३
आत्मा अघि लगाउन,
भक्ति सारा हो, भक्ति प्यारा हो
परमधामको चौकमा डुल्ने
आउ यहाँ , आउ यहाँ भुल्ने सबैलेसंसार सबैलाई अर्थ खुल्दैन २
संसारको तीन अक्षर, बिचौंमा आकार
संसार लेखियो शिर बिन्दु दिएर
किन लेख्यो संसार, संसारको अर्थ खोलन२
सही सत्य बोलन २ भित्रि पर्दा खोलन२
आत्मालई साक्षि राखेर बोलन मेरा भक्ति हो २संसार भो २, संसार मान्न सबैलाई सजिलो
संसार कता छ ? देखाउ, संसार कता छ ? देखाउ,
भक्तिले नाम लेखाउनु, परमधाममा नाम लेखाउनु भक्ति२
छोडी जाने देहलाई सचेत बनाउँनु २
छोडी जाने देहलाई, छोडी जाने आत्माले
संझौता गरी रहनु, संसारमा संझौता गरी रहनुछोडी जाने मायाँलाई, उडी जाने कल्पना
सबैलाई संझाई रहनु २
आउ प्यारा हो मैले बोलाए२
जाउँ सबै मिलेर आनन्दको देशमाकुन चाहि देश रोज्नु हो भक्ति गर स्वदेश मै
स्वदेश भन्ने कता हो छुट्टाई हेर न भक्ति २
मायाँको बन्धन सबलाई प्यारो भो
छोडी जानु भन्ने कुरा सबलाई अप्ठ्यारो
छोडी जान मन छैन छोडी जान हँुदैन भन्छन सबले
किन छोड्छन् यो देह हँुदैनको शव्द न छोडि २
भक्ति सबलाई मेरो यही बन्दना२
सबले जुटौं परमधाममा, उन्नति चौकमा २
आउ सब सखिलाई मेरो बन्दना ३
देवचन्द्र :
पूर्णमय, पूर्ण देश२, अखण्डको पूरा नाम
भजनन भजनन सबले शेष
आयो रे आयो रे शुभ घडी आयो रे
भज्यो रे, भज्यो रे श्याम राज भज्यौ रे ! ३छैन कसैको, मेरो भनि लिनलाई छैन कसैको
छोडी जान्छन् सबैले मायाँ नगरी किन मायाँ नगरी
मायाँलाई फुकाउने कुन चाहिं हो दया नगरी
आ सबै हल्लि रहने, भजन को नाम लिई किन सोधि रहने २
परदेशमा सबै भुुली रहेका छन् , त्यसैले मैले पनि सबैलाई भुल्नेहरुलाई प्रणाम दिंदैछुु । आज पनि श्यामाजीको आसनमा फेरी म उपस्थित भएको छु । र धर्म बन्धु साथीहरुमा , श्यामाजीले भन्नु भएको थियो, धर्म भन्ने के हो ? दुईटा अक्षरले लेखिएको छ । माथि केही धर्का तानी दिएको छ, र यसलाई धर्म भनिएको छ, धर्म भन्ने कुरो के हो त ? यसको अर्थ पनि यहाँ सज्जन सबैले अर्थ बुझ्नु भएको छ कि छैन , धर्म ? धर्म भनेको के हो ? एक एक यसरी यी आउने कुराहरुमा किन यसरी दुख दिन्छन् भन्ने भक्तहरुको आत्मामा झल्किन सक्दछ । र प्रिय धर्म बन्धु साथीहरु , यस्तै हो धर्म भनेको नै , यही धर्मले नै त भ्रममा पारी रहेको छ । धर्म, दुईटा अक्षरले धर्म लेखि रहेको छ । धर्म के हो ? धर्म गर्नु, धर्म कमाउनु, धर्म गर्न जाने , धर्म गरेर गयो , धर्म गर्दै थियो, धर्म गर्नु छ, मैले धर्म गरें, यस्ता किसिमका प्रश्नहरु , यस्ता किसिमका बाक्यहरु, कथा बाचनहरु , प्रष्ट हुन आउँदछ । एक दिन धर्म गर्ने जमर्को हाल्दछ, एक दिन धर्म गर्दछन्, धर्म भनेको छ, त्यो धर्म भन्ने के हो ? अर्थ खुलेको छैन । लेखिएको छ धर्म भनेर, खोज्न सकिएको छैन । यसैले त घुमि रहेको छ, अन्धकारको डुबुल्कीमा , अन्धो नै अन्धो बनेर, छाल नपुगेको थाहा हुन सक्दैन । त भक्ति साथीहरु यसरी सचेत भएर फर्किनु पर्दछ कि हामीले उज्यालोमा हो कि अँध्यारोमा हो, रहि रहेका छौं । हामीले गर्न त गर्र्यौंं, कुन किसिमले गरी रहेका छौं ? ठीक भयो कि भएन ? त्यो हामीले बिचार गर्न सक्दैनौं । जति अगाडि बढ्दछौं, त्यत्ति नै ठीक गरें भन्ने लाग्दछ, जति अर्कोले भनेको दवाबमा पर्यो उति म दुख भएँ भन्ने स्वभाव आउँदछ । तर आफै मा निर्भर पर्नु पर्ने कुरो आउँदछ । कसैले आफुलाई आपत्तिको बेलामा सहयोग गरेनन । आफुलाई मर्ममा भिज्न आउँदछ । त्यसैले त भक्त साथीहरु आफुले पहिचान मान्नु पर्दछ । आफ्नो परिक्षण माग्नु पर्दछ । सदैव आफुले पहिचानमा डुबुल्की मार्नु परी रहेको छ । यो ग्रहलाई लिएर जबतक हामी यो संसारमा रहने भएका छौं, त्यस्ताहरुले सदैव आफुलाई परिक्षण मान्नु पर्दछ । कहिल्यै भरीपूर्ण हुन सक्तैन । केही न केही खाँचो हुँदछ । त्यो खाँचो किन भयो त भने आफ्नो पूरा भएको छैन । पूरा कुन दिन हुन्छ त ? आफुले पूरा नहँुदा नहँुुदै एक दिन यो संसारलाई , यहाँ संसार भनेर लेखिएको छ भनेर भन्नु भएको छ तीनवटा अक्षरले । संसारको अर्थ के हो ? र यो संसारलाई छोडेर जाने भन्दछन्, तर उल्टो बोलि रहेका छन्, हो कि होईन संझनुहोस त भक्त साथीहरु । संसारमा छोडेर जाने , संसारलाई छोडेर जाने भन्दछन् । ठीक बोलियो कि बेठीक बोलियो ? संसारलाई हामीले के छोडेर गयौं ? संसार त्यागेर जाने भन्दछन्, के आफुले यो संसार त्याग्दैमा यो संसार रहन्दैन त ? फेरी अर्को आउँछ संसारै भन्दछ फेरी । यस्ता किसिमका शव्दहरु हामी जति बोलि रहेका हुन्छौं, यी बोलि रहेका शव्दहरुले घोलि रहेको छ हामीलाई । तर हामी यही शव्दलाई बुझ्न सकि रहेका छैनौं । आपैंmले बोल्न सक्तछौं, यसको अर्थ खुलाउँन सत्तैmनौं । संसार हामीले किन त्याग्नु पर्यो ? संसारलाई हामीले त्यागेको कि ? संसारले हामीलाई त्यागेको ? यो पनि त छुट्टयाउँनु पर्दछ नि ।
अँ एउटा कुरो, आज यहाँ नानीकोमा एउटा गुरु आउँछ भनेका थिए, आउँनु भएको छ त ? म देख्दिन । धेरै प्रश्न गर्नु पर्ने थियो । राज्जीको छल हुन सक्दैन । आफ्नो संसारको, संसार भन्न जान्नेले संसारमा आफु छलिएको । यहाँ यस्ता ठगीहरु आउन सक्दैनन । ठगीहरु आउँनु भनेको नै यहाँ धर्मको बिषयमा धर्मको प्रश्न जाँदछ र ठगीहरु आउन सक्दैनन । गुरुजन मानेर कसैले पनि भक्तहरुले यस्ता ठगीहरुलाई कुनै आस्था आश्रम दिन मिल्दैन । उसको देहलाई सुख शान्ती दिनलाई मात्र हो । आत्माको सुख शान्ती उसले दिंदैन भने , आत्माको बाटो खुलाउँदैन भने, यस्ता किसिमका गुरु भएर हिंड्नेहरुलाई मैले भेट्टाएँ भने म मै गर्दछु । म यो गर्छु भनेर देखाउँदिन । मेरो अगाडि आउन धेरै गाह्रो पर्दछ अब । यी मेरा शव्द पढेर जान्ने भएको, मेरा शव्दहरुलाई उल्टो उल्टो अर्थ लगाएर गुरु बनेकाहरुले स्वयम मेरै अगाडि आएर बोल्न त गाह्रो पर्दछ नि ।
गुरु किन हुने ? थाहा छ भक्तहरुलाई ? ल मलाई अर्थ दिनु । गुरु भएको किन ? (जुगलदास महाराज उत्तर दिंदै) । गुरु हुन सक्तैनन् संसारमा कोही पनि । देहको देह गुरु हुन कोही सक्तैनन् यहाँ कहिल्यै पनि । मात्रै यहाँ झोला बोकेर गुरु हुन्दछन् त्यो झोला भर्नका लागि । मेरो चेलाकोमा गएर आज भर्जन गर्छु भनेर त्यो कसिएर जाँदछ । गुरु आयो भनेर चेलाले भए नभए उसलाई सम्मान , सत्कार दिंदछ । गुरुको अर्थ हो गुरुले, यी कस्ता खालका गुुरु परे भने झोला भर्ने । राज्जीको बदख्वाई गरेर हिंडि राखेका छन ्। राज्जी त्यस्तो, नाङ्गे हिंड्नु हुन्न । राज्जीको भक्त भएर राज्जीको बेईज्जत गर्ने गुरुहरु छन् । म यो सिधै भनि दिन्छु, यस्ता गुरुहरु आउन । त्यो गुरु कसरी भयो त ? गुरु कसको लागि भयो त अब ? गुरु हुनु किन परेको थियो त्यसले ? गुरु हुन किन मन लाग्यो त्यसलाई ? गुरु हँुदा के फाईदा हुन्छ ? गुरु नहँुदा के हुन्छ ? गुरु भनि माग्दा कति मान प्राप्त हुन्छ ? के देखिन्छ ? र गुरु हुन सकेन के हुन्छ ? त गुरु हुनको रहरको अर्थ के हो ? कसको लागि गुरु भएको ? आफ्नो आत्माको लागि नै गुरु बन्न सकेको छैन भने अर्कोको आत्माको लागि गुरु बन्न त्यो सत्तैmन कहिल्यै पनि । गुरु भन्ने गुरु म हुँ गुरु । मलाई गुरु भन्दछन् म मान्दछु । तर यहाँ झोला बोकेर हिंड्नेहरु सबै किन गुरु ? एउटा राज्जीको बदख्वाई गरेर गेरु बस्त्र धरेर , कद्दड लगाएर, भाँति नपारेको तिलक धरेर, काने टोपी भिरेर, त्यो तुलसिको मालाको गाँड किन लगाएको ? यस्ताहरुलाई गुरु भनेर , गुरु भन्नेलाई पनि , गुरु बनेर हिंड्ने दुईटैलाई श्राप लाग्दछ । गुरु हुन किन रहर भयो ?
कञ्चनको कञ्चन रुपी आत्मा खोली देउ
भक्ति गरे २ सत्य बोली देउ
सत्य भनेको सत्य, सत्य भनेको साँचो , साँचो भनेको पक्का जुन साँचो गर्दछ , जसले साँचो बोल्दछ, जसले साँचो ब्यबहार गर्दछ, त्यसको लागि मात्र साँचो चाहिंन्छ । चोर फटाहाको लागि साँचोले केही गर्दैन । साँचो छ भने, उ सत्यमा छ भने, यहाँनेर साँचो झुण्ड्याईएको रहेछ भन्ने कुरो उसलाई अर्थ लाग्दछ र उसले त्यहाँ बिध्वंस गर्न सत्तैmन । जस माथि आत्मामा निर्भर बिश्वास छैन , त्यसलाई जस्तै साँचो झुण्ड्याईए ता पनि उसले त्यो साँचोलाई तोडेर , उसले गर्नु पर्ने बिध्वंसकारी कार्यहरु उसले सिद्घ गरेर छोड्दछ । असत्यको लागि साँचोको काम केही आउँदैन । साँचो लगाउन नै साँच्चोको लागि मात्र हो । साँचो जो सत्य छ त्यसको लागि मात्र साँचो हुँदछ । जो झुट्टा छ उसलाई साँचोको केही अर्थ खुल्दैन ।
र भक्तजन जुन परमधामको बयानहरु छ, कुनै भक्तहरुलाई त्यस्तो पनि हुन्छ कि , त्यो केही होईन, एउटा खेल ठट्टाको लहर हो भन्ने पनि जाग्न सक्दछ । त्यो आफ्नै ठाउँमा रहनु, र हामी आएर जुन यहाँ भटभटाई रहेका छौं, जुन शव्दहरुलाई हामीले केलाई रहेका छौं, यी शव्दहरु केलाएर के हुने हो त भन्ने संकोच बढ्ला नबढ्ला, त्यो आफ्नै ठाउँमा हुन सक्तछ । र हामीले कसैको अगाडि आएर ठूला बडा हाँकिनु पर्ने र गुरु बनेर भेटी माग्न पनि आएको होईन । यो बारम्बार भनि रहेका छौं हामीले । भगवानहरुको भक्तजनहरुमा कुनै एउटा गेरु बस्त्र धरेर गुरु बा भएर आएमा काने टोपी लगाएर आएमा , यो गुरु आयो भन्ने बित्तिकै भक्तको आत्मामा झल्किन्छ कि पैसा दिनु पर्दछ , चामल दिनु पर्दछ । खाना दिनु पर्दछ, मान सम्मान गर्नु पर्दछ , राम्रो ठाउँमा राख्नु पर्दछ, मिठो खान दिनु पर्दछ । यस्ता किसिमले भक्तहरुलाई त्यहाँ जकडिएको हुन्छ । गुरुले दुख दिन जाने कि दुखलाई हरण गर्न जाने ? गुरुको काम के हो ? अँध्यारो भूमरीमा हुल्न जाने कि उज्यालो देखाउन जाने ? सर्ब प्रथम घरमा गुरु पुग्यो, गुरु पुग्दा भक्तलाई केही न केही काम बढी रहेको हुन्छ । गुरु आउनु भो, राम्रो ठाउँमा बसाउँनु पर्यो । गुरु आउनु भो, केही भर्जन तैयार गरी दिनु पर्यो । गुरु हिंड्न लाग्नु भो, गुरुको त्यो झोला भरी दिनु पर्यो । भक्तलाई कति त्यहाँ, जोगी , जोगीनु भनेको है । त्यो गुरु आउने बित्तिकै भक्त पो सज्जन हुनु पर्ने हो त । त्यो लठमुङ्ग्रोलाई किन मान सम्मान, सत्कार गर्दछन् ? आफ्नोमा भएर हो, नभएर हो, त्यो गुरुलाई मिठो खान दिने, लुकाएर दिने, अरु पनि छन नि त्यस्तै मिठो खाने, उनीहरुलाई किन नदिने ? भक्तहरुले पनि यहाँ नेर भुल गर्दछन् । दिनु छ भने सबैलाई बराबरी दिनु पर्दछ । त्यो आत्मा आफु सरह आउने हो त्यो गुरु भनेको ठगि आएको हो । त्यसलाई के को सम्मान सत्कार ? त्यो गुरुले आफुलाई बोकेर परमधाम लान्छ त ? ल जाउँ यहाँ हो भनेर पुराउँछ त ? त्यही अन्धकारमा डुली रहेको छ भने त्यो गुरु , गुरु होईन । भक्तले पनि बुझ्न पर्यो कि गुरु आयो कि मलाई ठग्न आयो भन्ने बुझ्ने, ठगी आयो । त्यस कारणले भक्त जनले ठगिनु हुँदैन । कहिल्यै पनि ठगिनु हँुदैन । उसलाई खान दिएर, लाउन दिएर, बोक्न दिएर आफु परमधाम गईन्दैन । उसले एक दिनको आनन्द उसले लुटेको हुन्छ । त्यति मात्रै हो । त्यो गएर उहाँ लेखिन्छ । उहाँ हुन्छ हामीलाई पछिल्लो जन्ममा भन्ने यो एकदम भुल गरी रहेको छ । त्यो कहिल्यै पनि हुँदैन । उहिले उसले लगेर त्यो बसान गराई सकेको हुन्छ । कहाँ उहाँ हुनु ? आफुले जुन कर्म गरीन्छ, त्यो कर्म भने मेटिन्दैन । त्यो कर्म सधैं परोपकार । सदैव आफुलाई आत्मालाई परोपकार गर्ने । यसरी भ्रष्ट गर्नु नै भक्तहरुले भ्रष्ट गरी रहेका छन् । गुरु भएर बस्छन भने गुरु आपैंm बसि रहुन, त्यो भक्तले गएर निहुरी दिएन भने त्यो गुरुको महत्व आउँछ ? ठूलो मान्छे हुनलाई सानो मान्छे चाहिन्छ । सानो मान्छे छैन भने ठूलो मान्छेको उसको अधिकार केही आउँदैन । सानो मान्छेले मान्छन भने मात्रै ठूलो हुँदा खेरी सुहाउँछ । सानोले आफुलाई मानेन भने ठूलो भएको महत्व त्यही गुमिएर जाँदछ । त्यसैले सानो ठूलो ढुङ्गा माटो यसरी नै सबै मिलेर गए मात्रै सबैको समाज बन्दछ । त्यो कसलाई थाहा छ ? थाहा भएर पनि यहाँ प्रकट गर्न माग्दैनन । यो कुरालाई म यही राखेर थोरै यहाँ कथा बस्तु ल्याउन लागि रहेको छु ।
जुनेली चौक बर्णन(१६ तला परमधामको एक चौक)
आज म जुनेली चौकको छोटो बयान गर्दैछु । यस चौकमा हाम्रा महाराज महारानीहरु यसरी सधैं जुन सुकै चौकमा पनि उहाँहरुको सवारी नभई कन मेला शुरु हुँदैन । जहाँ लिडर हँुदैन , त्यहाँ कही कसैको भनसुन लाग्दैन । त्यसैले नै हामीले जुन चाहेका छौं परमात्मा भन्दछौं, उहाँहरु परमात्मा नभईकन परमधामको कुनै पनि कुनामा केही हुन सक्दैन । यस चौकमा जुनेली चौक नामै कति राम्रो छ, जुनेली चौक । यहाँ भक्तहरुलाई केही थाहै छैन संसारमा कति शव्द बोलिन्छ, जुन परमधाममा छन् ती शव्दहरु यहाँ आएका छन् । परमधाममा जुन लेखिएका छन्, यहाँ त्यो लेखिएका छन् । तर यहाँ बास्ता भएको छैन । यस चौकमा सबै यसरी परमात्मा प्रभुहरु बिराजमान भएको सबैलाई थाहा हुँदछ । बिराजमान हुनु हुन्छ । यहाँ स्वागत गर्नका लागि नागहरुको पालो आएको छ । सबै नागहरु आउँदछन । यो नागहरु कति छन्, संख्या बताएर यहाँ साध्य हुन सक्दैन । नागहरुले राज श्याम श्यामाजीको दर्शन गर्दछन र भन्दछन् , हाम्रा यी परमात्मा प्रभुमा हामीले पनि यसरी दर्शन गर्न पाएकोमा सहर्ष खुशी ठान्दै र नागहरुले आरती बाल्दछन । उनीहरुको आरती , उनीहरुको जिभ्रोले उठाउँदछन । मात्रै जिभ्रो निकालेर, जिभ्रोमा अड्याएर , त्यो जिभ्रो पोल्छ कि पोल्दैन होला ? बिचार गरौं है त भक्त एकछिन । नागहरुले आफ्नो जिभ्रोमा सबैले आरती राखेका छन् । आरती सजाउँन लागेका छन् । झकिझकाउ माल्यार्पण गर्दछन , र गोदावरी फूलको सबैले फूल गुच्छा भरेर माला उनेर अर्पण गरी रहेका छन श्याम श्यामाजीमा चढाई रहेका छन । श्याम श्यामाजी मुस्कुराई रहनु भएको छ । सबैले आरती गर्न तत्पर भएका छन् । नागहरुले आफ्नो आफ्नो जिभ्रोमा राखेका छन थालीहरु, दीयोहरु र भजन गर्न लागि रहेका छन् । कस्तो अचम्म ! जिभ्रोमा आरती राखेर फेरी बोल्ने । यस्तो पनि हुन्छ र ? जिभ्रो हल्लिन नपाउँदा बोल्छन र ? बिचार गरौं है त । के आउँछ बिचार , सबैले प्रकट गर्न पाईन्छ । चुप लागेर बस्नु हुन्न, भक्तजनमा म यो पनि आग्रह गर्दछु । र सबैले आरतीको, पहिले जुन सुकै काम गरिन्छ भने आरतीको आवश्यकता छ । आरती किन गरिन्छ यसको अर्थ सोधि रहेको थियो । यसको अर्थ कसैले दिन सकेको छैन अहिले सम्म । आरती गर्नुको अर्थ म आफै भन्न लागि सकें अब । म आकुल ब्याकुल भई सकें, कसैबाट अर्थ आउँदैन । हुन त यो अर्थ जानेर गएर फेरी गुरु बन्ने पनि हुन्छन भक्तहरु । यसमा त्यति शव्द मात्रै भनेर गुरु बनेर पनि हुन पुग्दैन । मैले अघि नै भनि सकें गुरु भनेको ठगि हो । यस्ता कारणले गर्दा जुन आरती हामीले गर्दछौं, आरती हामी किन गर्दछौं त अब ? आरती भनेको एउटा साक्षीको रुपमा राख्ने हो, आफ्नो आत्मा साक्षी राखेर आत्मालाई उज्यालोको बाटो देखाउने, आरती बाल्दा यस्तो उज्यालो हुन्छ कि यसै गरी शुभ कार्य यो आरती जस्तै आरती बालेर उज्यालो गरेर हामीले उज्यालोमा देखाउँने र परमधाममा हाम्रो यो आत्मा आरतीको उज्यालोले गर्दा , उज्यालो देखाएर आत्माको उज्यालो बालेर हामी परमधाम पुग्ने । बाटो देखाउनका लागि आरती जुन सुकै काम गर्न पहिला आरती गरियो, धुप बालिन्छ, आरतीले शुभ कार्य , आरतीले राम्रो कार्य देखाउँने, उज्यालो देखाउने, त्यस कारणले आरती सधैं , सदैव तैयार, सदैव आरती गर्नु हामीले यसरी गर्दछौं । यहाँ आरती गर्ने त यहाँ ठगिहरुको चाहिं धेरै यहाँ देखिएको छ संसारमा , चामल र पैसा धुत्ने । र यहाँ आरतीमा हामीलाई केही जरुरी छैन, हामीले चामल पनि माग्दैनौं, पैसा पनि माग्दैनौं, हामी मात्रै आत्माको ढोका खोल्न आएको । ठगि जस्तो झोला बोकेर हामी आएका छौं ? हाम्रो शरीर छ यहाँ ? मात्रै हाम्रो आत्मा आएर बोलेको । यस्तो तृप्त गराएका छौं कि जुन ठाउँमा हामी आएर बोल्दछौं, त्यसलाई पनि हामीले आशामा राखेका छैनौं । यो आरती गर्नु भनेको छ यो चामलहरु, यसरी यहाँ ल्याएर चामल थुपार्नु जरुरी छैन । ठगिहरुले खाने होईन । ठगिहरु ज्ति धेरै चामल थेपारी दियो, त्यत्ति खुशी हुँदछन् । भोक टर्ने भो भन्ने उनीहरुलाई आशा बढ्दछ । यसरी आरती
नागहरु :जय जयकार का आरती शुरु भो,
आरती सजाउन हामी तैयारी
राज श्याम जी हामी तैयारी
राज श्याम जी आरती लगाउँ
राज श्याम जी आरती देखाउँ
आरती बालेर २ आत्मा जगाउँ
प्रार्थना गर्दछौं आरती सजाउनलाई
भक्ति आरती सजाउनलाई
यसरी आरती गर्नको लागि माग गर्दछन् ।
श्री राज श्याम श्यामाः श्री राज श्यामाजीबाट स्वीकार योग्य भए पछि, “हुन्छ तिमीहरुले आरती गर्न सक्तछौ । हामी आरती लिंदछौं ।”
देवचन्द्र : सबैलाई चिण्डल हो एउटा आरती भनेको । त्यही आरतीको चिन्हबाट नै उसलाई बाटो खुल्दछ । हुन त यहाँ संसारमा सबै भक्तिहरुलाई भक्ति गर्छन भन्न सकिन्दैन र भक्ति होईनन भन्न पनि सकिन्दैन । उनीहरु कस्तो हुन्छन भने दोवलपाटे पार्ट खेल्न सक्दछन । मन्दिरमा गयो धर्मात्मा भयो, बाहिर हिंड्यो गुण्डागिरी बन्यो । यस्ता किसिमको धेरै धर्मात्माहरु यहाँ पाईन्दछन् संसारमा । सत्य बुझ्नेलाई सत्य बाटो छ , नबुझ्नेलाई कही पनि जहाँ गए पनि देखिन्दैन , त्यो हुदैन । यसरी आरतीका आह्वान, आरतीका स्वीकार, पाए पछि आरती शुरु गर्दछन् । आरती हुनेहरुले जलाउँने भन्ने सोचे पछि त्यहाँ आरती आफुले जलाई राख्नु पर्दैन । ठ्याक्क आरती लिएको छ आफ्नो जिभ्रोमा । आरती छट्ट बलि सक्यो , बलि सक्दछ र आरती घुमाउँदछन् ।
नागहरु :
आरती सजाई प्रभुमा लगाई
हाम्रो यो नागको जिभ्रो सजाई
किन हुन्छ हामीलाई२ , संसारको डाह दिने हामीलाई
यसै गरी छोडी दिनु, संसारमा छोडी दिनु भन्ने माग हाम्रो होईन प्रभुमा बिन्ति चढाई
आरति गर्दैछौं प्रभुमा बिन्ति चढाई
जति भुल भएछन्, जति सुधार भएछन्
सबैलाई मेटी लिएर परमधामको हामी सज्जन हौं ३आरती उतार्यौ२ दाहिने तर्पm ढल्की दिएको २
सुवर्णको आरती ३ सजाई हामीले दिएको
राज श्यामाजीमा आरती बिन्ति छ
कर जोडी होई हाम्रो आत्मा देखि बिन्ति छ
आरती सजायौं श्याम श्यामाजीलाई हामीले अर्पणसुवर्णको आरती आयो रे !२, जय जय कार भयो रे! भयो रे!
प्रभु परमात्मा हामीलाई सबैले देख्यौ रे
परमात्मा जुन छ हामीले चिन्न सक्यौं रे
आरती जलाई प्रभुमा चढाई , बिन्तिका भावना हाम्रो देखाई
राज्जी श्यामाजीमा २ आरती हाम्रो सजाई प्रभु हाम्रो सजाई
आरती सुवर्ण हो ,झलझलकार , झलझलकार सबैलाई भयो रे
आरती दीयोले सबलाई दियो रे ! दीयो जल्यो दीयो जल्यो आरती उज्यालो
ताल मृदङ्ग गएको छैन भार २
सबै सखिलाई, हामी सखिलाई नागको भार छैन हामीलाई
संसारमा सर्प भनि लाठी हान्छन नि प्रभु २
परमधाममा छैन हामीलाई
आनन्दको देशमा बस्यौं हामी त राज्जी आरती चढायौं हामीले त
देवचन्द्र : यसरी नागहरुले आफ्ना दर्दनात्मक शव्दहरु पनि प्रकट गर्दछन । संसारमा हुँदा सर्प भन्दछन् । भरसक सर्प मार्नु पर्छ भन्दछन् कति सजिलो । अर्काको ज्यान मार्न कति सजिलो हुन्छ । यसको पनि त आत्मा छ नि ! त्यसलाई पनि त डर लाग्दो हो नि ! त्यसलाई पनि त कति हिंडडुल गर्न मन पर्दाे हो नि ! बिच मै ल्याएर उसलाई चट्टै छिनाउँने, कति निर्दयी भाव । सर्प भनेको सर्प हो । यसरी सर्पहरुले गुनासो गर्दछन् । संसारमा त्यसो गर्द थिए हामीलाई , परमधाममा यो छैन । परमधाममा हामीलाई आनन्द छ, जता जाउँ हामीलाई कसैले केही गर्दैन । हामी जो संग पनि मिलेर बस्न सक्दछौं । हामी यसरी परमधामको गुणगान गाउँनु पाउँदा हामी यहाँ आभार, खुशी छौं । यी नागहरु यसरी भन्दछन् । नागहरु प्राय गरी आफ्नो फौजी देखि बाहिर गएर एक्लो बास बस्न पर्दैंन । सबै नागहरु सखिहरु संग मिलेर बस्न सक्दछन । यी नागहरुले यसरी आरती गरी सके पछि आरती ढलफल भई सक्यो, श्री राज्जी श्यामजीमा । सबैले आरती राज श्यामाजीका पैताला मुनी राख्दछन । पैताला मुनि राख्नुको अर्थ के हो त ? जहाँ पैताला मुनि राखि दियो, त्यहाँबाट नै आफ्नो आरतीको स्वभाव, आफ्नो आरतीको चिन्ह, त्यहाँ बाट देख्न सकिन्छ । श्री राज श्याम जी , श्री सिंहासनमा बिराजमान हुनु भएको छ । सबैले आरती राखि दिएका छन मुनिबाट । यो आरतीको धूँवाले श्री राज्जी श्री श्यामाजीलाई पोल्यो होला भन्ने सोच्दा उहाँहरुलाई त्यो धूवाँले छोएको हुँदैन । आरतीको धूवाँ पनि धेरै हँुदैन, मगमग बासना चलेको हुन्छ । सदैव भगवानलाई आराधना गर्दा बासना चल्ने पूmल, बासना चल्ने धूप, बासनामा आरती यस्ता गर्न सकियो भने त्यो आफ्नो कर्तव्य सोच्नु पर्दछ । श्री राज श्री श्यामाजीमा यसरी आरती राखि सके पछि नागहरुले भन्दछन् ,
नागहरु :
नाग राजा , नाग रानी सबै हामी हौं २
प्रभुलाई डोर्याउने हामी छैनौं २
प्रभु पछि लागि आउने हामी नै हौं
प्रभुलाई भेट्ने आशा गर्ने हामी हौं
प्रभुसंग कुरा गर्ने क्षमता हामीलाई किन छैन नि ?
प्रभुसंग जानलाई २ कति आत्मा रोई रहे२
आत्मा देख्न सकिन्दैन, बेहोस भई गए
सबैले आपूmलाई संगालेर हामी आयौं नि !
देवचन्द्र : र यसरी सर्पहरुले भनि सके पछि , आफ्नो पुच्छरबाट सबैले श्री राज्जी श्री श्यामाजीलाई हम्काउँदा छन । सर्पको पुच्छरले पंखा हल्लाउँछन राज श्याम श्यामाजीलाई र उनीहरुले भन्दछन्
नागहरु : “हामीले यो पङ्खा हल्लाएको राज श्याम श्यामाजीमा हामीले यहाँ अमृतको हावा बहाउन चाएका हौं । हामी यहाँ त्यसै नाटक गर्न आएका होईनौं , नाटक गर्नु त संसारमा पो थियो । यहाँ कुनै नाटक छैन प्रभु ।”
देवचन्द्र : प्रभु भनिन्छ, प्रभु को अर्थ के हो ? प्रभु, प्रभु भनि रहेका छन् । यसले ,
नागहरु : एउटा नागले भन्न लागेकोछ, “नागहरु चुपचाप रही दिनु, श्री राज श्यामाजीको पैताला हामीले ठुङ्ग्नु पर्दछ ।”
देवचन्द्र : ल परमधाममा पनि यस्ता कुरा हँुदछ र हामीले ठुङ्ग्ी दियौं । “यदी हाम्रो बिष लाग्यो भने श्री राज श्यामाजीलाई हाम्रो जित हुन्छ, हाम्रो बिष लागेन भने हामी जित्नु सक्दैनौं । हामीले यो पहिचान त लिन पर्दछ” भनेर अब नागहरुको ठूलो उनीहरुको सल्लाह भयो । उनीहरुले यो सल्लाह माने । ल हामी ठुङ्ग्ने हो, किन हाम्रो बिष सार्ने हो । श्री राज श्यामाजी भनेको हामीले पाउन नसक्ने कुरोलाई हामी ठुङ्ग्न सक्छौं भने हाम्रो गौरवता बढ्दछ भन्ने उनीहरुले प्रस्ताव गरे पछि सबै नागले हुन्छ हामी ठुङ्ग्ने हो । सबैले गए , राज श्यामाजी आनन्द सिंहासानमा खुट्टा झारेर रहनु भएको छ । सबै नागहरु पुगे । श्याम श्यामाजीलाई थाहा छ । आँखा खोलेर हेर्नु हुन्न । सबै यस्तो काम गर्न आएका हुन भन्ने थाहा भएको छ । आनन्द खुट्टा झारेर बस्नु भएको छ । एउटा सहुलता भन्ने नागले पहिलो ठुङ्ग्ने उसले आदेश पायो, आफ्नो फौजीबाट । सहुलता भन्ने नागले ठुङ्ग्न गयो । उसले श्री राज्जीको दाहिने बूढी औंठामा ठुङ्ग्न पुग्यो सहुलता नागले । उसले ठुङ्ग्दा त्यहाँ केही झड्को आएन । उसको बिष गएको पनि उसलाई थाहा भएन । बिष गयो गएन ? उसले ठुङ्ग्यो । यसै गरी क्रमश सबै नागहरु आएर श्यामाजीका औंठाहरुमा ठुङ्ग्न थाले । श्री राज्जीको औंठामा ठुङ्ग्न थाले । केही हुँदैन । राज्जी श्यामाजीको खुट्टा हामीले यत्रो ठुङ्ग्दा पनि चल्दैन । उसो त अब लाटो भई सक्यो । हाम्रो बिषले मारी सक्यो । यसरी सर्पहरुले गौरव गर्न थाले । हाम्रो गौरव बढ्ने भो अब भन्ने उनीहरुलाई घमण्ड बढ्यो र सबैले भने,
नागहरु : “रगत भने आउँदैन”, सबैले भने, “रगत आउन किन पर्यो हामीले ठुङ्ग्ी सकेका छौं” ।
देवचन्द्र : तर सबैलार्य यो याद आयो कि बिष चाहिं गयो कि गएन ? यसरी ठुङ्ग्ी सके पछि सर्पहरुले खुशी , गौरवको कुरा गरेर भने, “हामीले यसरी राज श्याम श्यामालीलाई पनि ठुङ्ग्न सक्ने हाम्रो औकात बढेको”, यसरी सबैले आनन्द माने हामीले ठुङ्ग्यौं भनेर । त्यस पछाडि श्री श्यामाजीले भन्नु भयो,
श्री श्यामाजी : अहो नागहरु, तिमीहरुले आज के के गर्यौ त ? तिमीहरुले आरती गरेको थाहा छ , तिमीहरुले आरती अर्पण गर्यौ, पुष्प अर्पण गर्यौ, त्यो थाहा भो, अरु कार्य के के गर्यौ ल भन त?” अब फेरी अप्ठ्यारो भयो ती नागहरुलाई ।
नागहरु : "हामीले यत्रो ठुङ्ग्ेको त कुरै आएन, हामीले यत्रो काम गरी सकेका छौं । अब प्रश्न आयो महारानीबाट , के उत्तर दिनेभन्दा ?" अर्को एउटा चंखे नागले भन्यो , “हजुर महारानी, हामीले त यहाँ अपूर्व काम गरी सकेका छौं । श्री राज्जीमा लागेन ? श्यामाजीमा यो लागेन छ ?” श्यामाजी ले भन्नु भयो
,
श्री श्यामाजी : “के काम गर्यौ त ? यो हामीलाई थाहा भएन ।”
नागहरु : “होईन , भगवानलाई थाहा नहुने त कुरै छैन । अब यसमा हामीलाई बिवाद उठ्ने भो । भगवानले थाहा नपाउँने काम त केही पनि हुँदैन । अब थाहा भएन भन्नु भयो महारानीले अब यसको उत्तर के दिउँ त ?” भनेर सबैलाई खुलदुल चल्दछ । र त्यस पछाडि भन्न लागे, “होईन महारानी, हामीले भूल गरेका छौं, केही गर्यौं, के गर्यौं भन्दा हामीले भूल गर्यौं । श्री महाराज महारानीको हामीले खुट्टा ठुङ्गेर, औंलाहरुलाई प्राय ठुङ्गेका छौं हामीले । हजुरहरुलाई यति गर्दा पनि दुख्दैन ? यति मलिन र दयालु करुण स्वरमा हामीलाई अझ सोध्दै हुनु हुन्छ ।” यस्ता सोंचेर नागहरुले भन्न थाले,
श्री श्यामाजी : भन्नु हुन्छ महारानीले, “होईन त्यस्तो केही पनि छैन । हामीलाई केही पनि थाहा नभएको हुनाले यो प्रश्न गरी रहेको , तिमीहरुलाई पो आपत्ति बिपत्ति केही आई पर्यो कि ?”
नागहरु : “हामीलाई त केही भएको छैन ।” ल यसमा पो जवाफ दिन झन गाह्रो भो । उनीहरुलाई आपत्ति आयोकी, त्यत्रो ठुङ्गी राखेको छ , आपत्ति केही आएको छैन । अब फेरी नागहरुलाई नै गाह्रो भो । अब गाह्रो त हुने भयो नि ! उहाँहरुलाई त्यो ठुङ्गेकोले उनीहरुको केही भएकै छैन । गाह्रो त उनीहरुलाई पर्यो भन्दा उनीहरुको त ठुङ्गने मुखैभरी घाउ खटिरा आई राखेको छ । जसले अर्कालाई दुख दिएँ भन्छ उसैलाई घाउ खटिरा आई राखेको छ । र श्यामाजीले भन्नु भयो,
श्री श्यामाजी : “तिमीहरुलाई पो दुख भए जस्तो छ ।” भन्दा सबैले सोचे कुरो त हो ।
नागहरु : “हामीले ठुङ्ग्यौं भन्यौं, त्यत्रो ठुङ्गदा उहाँ केही नहुने, यहाँ हामीलाई पो, उनीहरुलाई त्यो झड्काले गर्दा उनीहरुलाई घाउ भएर मुख बोल्न भएको छैन ।” नागहरु यसैको लज्जितमा उनीहरुले के भन्दछन् । “महारानी हामीले हजुरको खुट्टा सबै ठुङ्गी सकेका हौं । त्यसैले हामीले हजुरलाई अप्ठ्यारो गाह्रो पर्यो कि भनेर सोचेका छौं ।”
श्री श्यामाजी : “त्यस्तो केही भएको छैन, तिमीहरुले कति बेला ठुङ्ग्यौ र ? मलाई तिमीहरुले छोएकै छैन । तिमीहरुले छोएको भए त मलाई दुख्दथ्यो होला, तिमीहरुले छोएकै छैन, ठुङ्गेकै छैन । कसरी त मलाई केही पनि भएको छैन । म एकदम आनन्दमा छु”, भन्नु भए पछि फेरी लज्जित भए नागहरुले भन्न लागे ।
नागहरु : “यसरी हामीले प्रभुमा गल्ती काम गरी रहेका रहेछौं । हामीलाई नै यसको प्रभाव परी रहेको छ । हामीले बोल्न सकेका छैनौं । हामीलाई घाउ खटिरा त यो हाम्रो मुखमा पो आई रहेको छ । हजुरको खुट्टामा घाउ भनेको केही पनि देखिन्दैन । हे महारानी हामीले गल्ती गरेछौं । फेरी माफ माग्न थाले ।” महारानीले भन्नु भो ,
श्री श्यामाजी : “तिमीहरुले माफ पाउनु पर्ने जरुर म केही देख्दिन । तिमीहरुले जे गर्यौ ठीक गर्यौ, जे गर्नु थियो , तिमीहरुले गर्यौ । त्यो तिमीहरुलाई ज्ञान खुल्यो नि , आफु भन्दा ठूलासंग, मालिकसंग आफुले ताजुब गर्नु के राम्रो हो त ? भन्दा त्यो राम्रो होईन । अनि किन त्यसो गर्यौ त ? किन ठुङ्ग्यौ त ?”
नागहरु : “होईन हामीले ठुङ्ग्ेर बिष सारौं भनेको हामीलाई आनन्द र एउटा बिष निकाल्न सक्ने , लगाई दिन सक्ने हामी हुन्छौं भन्ने सोचेका हौं, यो हुन सकेन”, भनेर चकित भए पछि ।
श्री श्यामाजी : “हो, तिमीहरुको बिष तिमीहरुलाई लागेर घाउ खटिरा मुखमा आई रहेको छ, तिमीहरु अझै
मलाई ठुङ्ग्े भनेर त्यस्तो खुसामत गर्दछौ , यो प्रष्ट भएको कुरा हो”, भनेर महारानीले भनि दिनु भए पछि नागहरुले भन्न थाले ,
नागहरु : “गल्ती त हाम्रा यस्तै प्रकारले हुँदै जान्दछ । जति हामी गल्ती गर्छाैं, त्यति हामीलाई ज्ञान प्राप्त हुँदछ । गल्ती भएन भने ज्ञान प्राप्त हुन सक्दैन भनेर श्री राज्जी श्यामाजीमा यसरी बिन्ति गरे ।”
श्री श्यामाजी : “हो, तिमीले ठीक भन्यौ, गल्ती हुनु नै आफ्नो गल्तीको सुधार गर्न पाईन्छ । त्यसमा आफुलाई दीमाग बढ्दछ । आफुलाई थाहा हुन्छ कि यहाँ यस्तो कुरो गर्नु हुन्न रहेछ । त्यो राम्रो गर्यौ , ठीक छ, म खुशी छु ।” श्री राज्जी श्यमाजीले यसरी जवाफ दिनु भयो ।
देवचन्द्र : नागहरुले आ–आफ्नो कला कृतिहरु प्रदर्शन गरे । मग्न नजर गरी बक्सिनु हुन्छ श्री राज महाराज महारानी, नागहरु ठेलिन्दै, ठेलिन्दै, ठेलिन्दै, जुलुमबाड भई सकेका छन् । आफ्नो पच्छरले चौर डोलाए जस्तै उनीहरु पङ्खा डोलाउने भनेर डोलाई रहेका छन् ,लपक लपक लपक पारेर । यति रमणिय भएको छ , सबैको टाउकोमा गोदावरी पूmल ठक ठक राखिएका छन् । नागहरु पनि फूल सिउरिएर हिंडि राखेका छन्, कस्तो गजबको । र यहाँ त नागलाई कसले पूmल चढाई दिन्छ र लगाउनु ? उहाँ सधैं फूल लगाई रहेका छन् , आनन्दले बसि रहेका छन्, । यसै गरी सबैले आफ्नो राज्जी श्यामाजीमा अर्पण गरेर प्रसादहरु लिए । प्रसादहरु त्यत्तिकै आनन्द र खुशीमय अमृतले भरीएको थियो । सबैले प्रसाद ग्रहण गरी सके पछि भने , हामीले प्रसाद ग्रहण गरी सकियो, त्यसैले श्री महाराज हामी आफ्नो खोपीमा जान चाहन्छौं । र हामी यो चौकबाट जान चाहन्छा, सबैले भन्दछन् ।
श्री श्याम : श्री राज्जीले भन्नुभयो, “तिमीहरु जान सक्दछौ र हामी पनि यहाँबाट आफ्नो मन्दिरमा प्रस्थान गर्दछौं । त्यसैले फेरी पनि तिमीहरु आउन चाहेमा उन्नती चौकमा आउन सक्नेछौ भनेर श्री राज्जी पनि त्यस नाग राजाको ठाउँबाट आफ्नो आश्रममा पुग्नु हुन्छ । र भन्छन्
नागहरु :
नाग सबै सबै छौं, हामी भेला भएछौं
प्रभु दर्शन गर्नलाई हामी जुटेछौं
नाग भन्छन हामीलाई मुख डल्लो परेको
हामीलाई जिभ्रो भनेका कति लामो दिएको ?
यस्तै प्रश्न गर्नु छ, राज्जी श्यामाजीमा
हामीलाई किन नाङ्गो खुट्टा छैन ?२
राज श्यामाजी हामी पनि हिंड्न जान्दछौं
हामीलाई पनि खुट्टा चाहियो , ओ राज्जी खुट्टा चाहियो ।
यसरी खुट्टा चाहियो । .यस्तो कुरो भन्दछन् । उहाँहरुले खुट्टा दिने होईन,
श्री श्याम : “तिमीहरुलाइै खुट्टा दिंदा अनौंठो देखिन्छ । तिमीहरु भनेको त्यत्तिकै राम्रो तिमीहरु हिंड्न सक्दछौ । हिंड्ने क्षमता बढाई दिएको छ तिमीहरुलाई । त्यही हिंडेको मा नै ठीक छ , राम्रो देखिन्छ ।” उनीहरुले चित्त नबुझे ता पनि भन्न लागे
ठीकै छ ।
पाठक बर्गहरुसंग भिडियो क्यासेटमा सम्पूर्ण बचन नअटेकोले अक्षरबद्घ रुपमा प्रस्तुत गर्न असमर्थ रहेकोले क्षमा माग्दछु । बिज्ञ बर्गमा यी बचनहरुको बारेमा आफ्नो निस्वार्थ भावना पोखि दिनु भई बाँकी रहेका क्यासेटहरुमा बन्द बचनहरुलाई सुन्दरसाथ सामु पुराउने उर्जा प्रदान गरी दिनु हुनको लागि अनुरोध गर्दछु ।
No comments:
Post a Comment